Religie Świata: Hinduizm

Hinduizm jest bardzo specyficzną religią, także z tego względu, że nie jest z nim związana, żadna centralna postać, w którym to system religijny znajdowałby swoje odniesienie. Natomiast w hinduizmie mamy do czynienia z poszczególnymi osobami, które dokonywały uporządkowania w ramach tej religii, np. pism,czy zasad.

Umiejscawiając hinduizm w aspekcie geograficznym należy dodać, iż jest to religia ulokowana na subkontynencie indyjskim. Etymologia słowa hinduizm zawiera się w pochodzeniu od słowa sindhu, która to jest wielką rzeką Indii. Hinduizm zaczął kształtować się w trzecim tysiącleciu przed Chrystusem.

Nie ma wśród religioznawców zgody dotyczącej tego, czym właściwie hinduizm jest. Najbardziej w kontekście moich rozważań przemówiła do mnie koncepcja belgijskiego indologa Louias Étienne Josepha Marie Levieux de La Vallée-Poussina, który to stwierdza, że Hinduzim to ,,spływanie do jednego wspólnego koryta różnych elementów religijnych’’.

To o czym wspominał belgijski indolog objawia się w istnieniu w Indiach rozmaitych, poszczególnych sekt religijnych, w której to każda z nich posiada swoje specyficzny bóstwa, dogmaty, rytuały, świątynie i miejsca, do których pielgrzymują. Ponadto w ramach tych poszczególnych odłamów zawarte są przeróżne obrzędy.

Jedną z osób, które poczyniły starania związane z ujednoliceniem zasad wypływających z poszczególnych sfragmentaryzowanych religii winkluzowanych w obręb hinduizmu był filozof Siankara. Stworzył on bowiem doktrynę, która mówiła o tym, że istnieją dwie prawdy: absolutna – wedle której istnieje jeden duch (Brahman), oraz niewiedzy zwanej prawdą niższą.

Wracając jednak do istoty moich rozważań, najsampierw przedstawię główne prawdy hinduizmu, do których w dalszych ustępach tekstu postaram się nawiązać.

W ramach klasyfikacji zawierającej kluczowe elementy hinduizmu mieszczą się zatem:

1 Wiara w istnienie wiecznego, niezmiennego porządku kosmicznego,

2 Wiara w cykliczny charakter dziejów,

3 Wiara w istnienie jednego, niepoznawalnego Brahmana – podstawy wszechświata,

4 Wiara w doktrynę awatar, czyli manifestacje bóstw w rozmaitych postaciach, także wielkich nauczycieli duchowych (niektórzy hinduiści za awatara uważają Jezusa Chrystusa).

5 Wiara w doktrynę sansary, czyli reinkarnacje.

6 Wiara w prawo karmana.

7 Wiara w wyzwolenie (moksza), czyli wyjście po za krąg samsary, wyzwolenie.

8 Wiara w boskie pochodzenie ksiąg świętych hinduizmu.

9 Wiara w religijny charakter porządku kastowego.

Hinduizm jaki znamy ewoluował z tzw. branimizmu, biorącego swą nazwę od stojących najwyżej w hierarchii społecznej braminów oraz wedyzmu, który to był mieszanką najróżniejszych rytuałów duchów leśnych czy bóstw przyrody.

Hinduizm jawi się jako zlepek najróżniejszych religijnych obrzędów, zwyczajów, fragmentów, gdyż cechą wyróżniającą hinduizmu jest zawarte w nim łączenie przeciwieństw (religijnych). Religia ta zawiera zarówno wierzenia politeistyczne (wielobóstwo), jak i tendencje monoteistyczne. Monoteizm w hinduizmie polega na oddawaniu czci Bogu, który istnieje w niezliczonych postaciach.

Przechodząc jednakże do istotnych kwestii dotyczących samego hinduizmu, należy uwzględnić iż jego ważkim elementem jest to, iż zasadza się on na doktrynie polegającej na moralnym ładzie świata – przyrody, kosmosu, w którym to egzystuje człowiek.

Ponadto, gdy jesteśmy osadzeni w obszar tych rozważań, nie należy zapominać o korzeniach hinduizmu, które to wyrosły z wiary w istotność uczynków w kontekście życiu w nowym, przyszłym wcieleniu.

Osią tej teorii są pojęcia karman i reinkarnacji.

Karman jest to prawo rządzące skutkiem, natomiast reinkarnacja to teoria wędrówki dusz, zgodnie z którą dusza odradza się po śmierci w różnych postaciach, np. człowiek, zwierze lub bóg. Sposobem na wyrwanie się z tego nieskończonego cyklu jest wyzbycie się pragnień i wstrzemięźliwość wobec wszelkich działań.

Teoria reinkarnacji jest ściśle osadzona w hierarchii społecznej, o której wspominałam, a dzieje się tak ze względu na to, że jeśli ktoś w poprzednim istnieniu żył w sposób dobry moralnie ma szansę ponownie narodzić się w wyższej kaście. Natomiast w przypadku, gdy ktoś swoim postępowaniem odzwierciedlał zło moralne musiał liczyć się z tym, że odrodzi się w niższej kaście, bądź przyjmie wcielenie zwierzęcia.

W kontekście tych analiz nie należy zapominać o tym, że naturalną konsekwencją tych wierzeń jest zasada wegetarianizmu. W swej istocie polega ona na zakazie spożywania mięsa, a ten stan rzeczy przedstawia się jako taki z tego względu, że człowiek może odrodzić się jako zwierzę.

Ponadto priorytetowym elementem osadzonym w teorii reinkarnacji jest stwierdzenie dotyczące tego, że wędrówka dusz, nierozerwalnie wiąże się z cierpieniem.

Ażeby wyzwolić się z kręgu cierpienia, związanego z wędrówką dusz (reinkarnacją) należy dokonywać praktyk , które poczynane są poprzez:

1 Medytację – odkrycie tożsamości z Brahmą i zostanie przez nią wchłonięty.

2. Ascezę – poprzez jogę (proces składający się z poszczególnych stopni, poprzez który dąży się do wyzwolenia za sprawą własnego wysiłku).

3. Jama – przestrzeganie zakazów (kradzieży, zwyczajów seksualnych, przemocy).

4. Nijama – przestrzeganie nakazów (pogody ducha, przyjmowania trudności życiowych, czystości fizjologicznej).

5. Asana – panowanie nad ciałem.

6. Pranajana – kontrola oddechu.

7. Pratiahara – wyzwolenie się z bodźców zmysłowych.

8. Dharana – koncentracja.

9. Dhiana – medytacja, która jest pojmowana jako cel sam w sobie.

10. Samadhi – stanie się tym, nad czym medytuję w procesie medytacji.

Cały etap zakańcza się drogą miłości, która polega na zjednoczeniu z bóstwem.

Hinduizm jest mocno osadzony w realiach społecznych. Jest to związane z tym, że łączy się on, a nawet wypływa z ukształtowanego specyficznego ładu społecznego o zabarwieniu hierarchicznym. Hierarchia społeczna związana jest ściśle z systemem kastowym, który to istnieje w Indiach. Kasta to zamknięta grupa społeczna, do której człowiek przynależy w wyniku urodzenia. Narodziny w określonej kaście są skutkiem postępowania podczas poprzedniego wcielenia. Reasumując aby narodzić się w wyższej kaście, należy rzetelnie wypełniać obowiązki moralne wynikające z zasad religii hinduistycznej.

W hinduizmie wyróżnia się cztery kasty. Są to:

1. Bramini – najwyższa kasta, do której należą kapłani ; działalność ich polega na składaniu ofiar i dokonywaniu czynności rytualnych. Ponadto bramin winien posiadać określone cechy charakteru : umysł sattwiczny (wolny od złych myśli i emocji), dążyć do mokszy (wyzwoleniu się z kręgu samsary) i służyć duchowo społeczeństwu.

2. Kszatriowie – wojownicy, szlachta, aktualnie urzędnicy .

3. Waisiowie – kupcy, rzemieślnicy, pasterze, rolnicy.

4. Siudrowie – słudzy, niewolnicy.

Pozostała część społeczeństwa, jest bezklasowa to tak zwani pariasi, którzy pozbawieni są wszelkich praw.

Pomimo tego, iż w 1950 roku system kast w Indii został zniesiony, to mimo to w większości świadomości społeczności indyjskiej istnieje on nadal.

Tak jak w przypadku analiz każdej z religii, tak i przy religii hinduizmu, zwróciłam się ze szczególnym rodzajem zafascynowania w kierunku ksiąg, w tym przypadku świętych ksiąg hinduizmu, które określa się mianem Wedy.

Owe księgi zapisane są w języku wedyjskim, który jest językiem kultowym hinduizmu, archaicznym, wymarłym językiem sanskryckim. Księgi te zawierają zapis nauk hinduskich, które obejmują wszelakie aspekty ludzkiego życia. Traktowane są jako objawienie się boskiego języka w ludzkiej mowie. W dodatku regulują społeczne, prawne, rodzinne i religijne zwyczaje hindusów, także w zakresie rozmaitych obrzędów jak małżeństwo, czy pochówek.

Wedy składają się z czterech ksiąg:

1 Rygweda – najstarsza księga zapisana w języku indoeuropejskim zawierająca pieśni i hymny.

2 Samaweda – zbiorowisko strof, które są wyśpiewywane przez kapłanów w czasie obrzędów religijnych.

3 Jadźurweda – zbiór tekstów religijnych będących narzędziem służącym do odprawiania ceremonii religijnych.

4 Atharwaweda – księga zawierająca hymny spisane mniej skomplikowanym językiem niż ma to miejsce w przypadku Rygwedy.

Konkludując warto przypomnieć, że hinduizm jest głównie związany z Półwyspem Indyjskim, a na obszarze Indii wyznaje go około 86% ludności.

Ciekawostką, która swoje odzwierciedlenie znajduję w hinduizmie jest to, że szczególnymi względami cieszy się krowa. Zwierze te określane jest mianem świętego.

Wedle hinduistycznych świętych pism : krowa winna być traktowana jako jedna z siedmiu matek człowieka, gdyż jako dawczyni mleka staję się jego karmicielką.

Wbrew przekonaniem rozpowszechnionym w społeczeństwach europejskich hinduiści nie czczą krów, natomiast uważają, że wymaga ona szczególnej ochrony. W praktyce traktowane są one łagodnie i oczywiście nie dopuszcza się do spożywania wołowiny.